Inspringen op demografische veranderingen

De demografische trends op de arbeidsmarkt

De Nederlandse bevolking verandert door verschillende factoren, zoals geboorte, sterfte, migratie en levensverwachting. Deze factoren beïnvloeden de omvang en de samenstelling van de bevolking. We bespreken vier belangrijke demografische trends die invloed hebben op de arbeidsmarkt:

Trend		Omschrijving		Gevolgen
De afname van de natuurlijke bevolkingsgroei		Het verschil tussen het aantal geboorten en het aantal sterfgevallen in een bepaalde periode.		- De totale bevolking groeit minder snel dan in het verleden. - De groei hangt vooral af van de migratie, die moeilijk te voorspellen is. - Er zijn naar verhouding minder jongeren en meer ouderen in Nederland.
De vergrijzing		Het proces waarbij het aandeel ouderen in een bevolking toeneemt.		- De verhouding tussen werkenden en niet-werkenden wordt steeds ongunstiger. - Er zijn minder mensen beschikbaar om te werken, waardoor er een krappe arbeidsmarkt ontstaat. - Er zijn meer mensen die zorg nodig hebben, zowel thuis als op het werk, waardoor er een hogere zorgvraag ontstaat. - Er zijn meer mensen met verschillende kennis, ervaring en competenties, waardoor er een grotere diversiteit ontstaat.
De krimp van de potentiële beroepsbevolking		Het aantal mensen dat beschikbaar is om te werken in een bepaald land of gebied. Het wordt ook wel het arbeidsaanbod genoemd. De potentiële beroepsbevolking bestaat uit alle personen van 15 tot 75 jaar.		- Er zijn minder mensen beschikbaar om te werken, waardoor het moeilijker wordt om vacatures te vervullen en talent te behouden. - Er zijn meer mensen die langer doorwerken na de AOW-leeftijd, waardoor er meer aandacht nodig is voor duurzame inzetbaarheid en scholing. - Er zijn regionale verschillen in de krimp van de potentiële beroepsbevolking, waardoor er meer mobiliteit en flexibiliteit nodig is.
De toename van de diversiteit		Het proces waarbij de bevolking meer divers wordt op basis van kenmerken zoals geslacht, etniciteit, cultuur, religie, opleiding en levensfase.		- Er zijn meer mensen met verschillende behoeften, wensen en verwachtingen, waardoor er meer aandacht nodig is voor inclusie en maatwerk. - Er zijn meer mensen met verschillende perspectieven, ideeën en oplossingen, waardoor er meer mogelijkheden zijn voor innovatie en creativiteit. - Er zijn meer mensen met verschillende normen, waarden en gedragingen, waardoor er meer uitdagingen zijn op het gebied van communicatie en samenwerking.

De gevolgen voor werkgevers en medewerkers

De demografische veranderingen hebben gevolgen voor jou en je medewerkers. Je krijgt te maken met uitdagingen en kansen op verschillende gebieden, zoals:

Gebied		Uitdagingen		Kansen
Werving en selectie		- Minder mensen beschikbaar om te werken - Moeilijker om vacatures te vervullen en talent te behouden		- Aantrekkelijk werkgeversimago creëren - Verschillende doelgroepen bereiken - Passende arbeidsvoorwaarden bieden - Investeren in talentmanagement
Duurzame inzetbaarheid		- Meer mensen langer doorwerken na de AOW-leeftijd - Hogere zorgvraag en verzuimkosten		- Gezonde, motiverende en productieve werkomgeving bieden - Groei en ontwikkeling stimuleren - Diversiteit als een kracht gebruiken
Scholing en ontwikkeling		- Snelle veranderingen in kennis, ervaring en competenties - Levenslang leren noodzakelijk		- Leercultuur bevorderen - Scholingsmogelijkheden aanbieden - Innovatie en creativiteit stimuleren
Arbeidsvoorwaarden		- Meer behoefte aan flexibiliteit en maatwerk - Meer diversiteit in wensen en verwachtingen		- Hybride werken faciliteren - Deeltijdwerken mogelijk maken - Inclusie en maatwerk bevorderen

Tips om in te spelen op demografische veranderingen

Bevorder de arbeidsparticipatie

Een manier om in te spelen op de krimp van de potentiële beroepsbevolking is om de arbeidsparticipatie te bevorderen. Dit betekent dat je meer mensen aan het werk krijgt of houdt. Je kunt dit doen door je te richten op verschillende doelgroepen, zoals:

• Jongeren
  Zorg voor een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Zorg voor mogelijkheden om te leren, te werken, te trainen of te beginnen in je organisatie. Stimuleer jongeren om een diploma te halen en zich verder te ontwikkelen. 
  
  
• Vrouwen
  Zorg voor een gelijke behandeling en beloning van vrouwen en mannen. Zorg voor flexibiliteit in de werktijden, de werkplek, de kinderopvang of het ouderschapsverlof. Stimuleer vrouwen om hun ambities waar te maken en door te groeien naar hogere functies. - Ouderen: zorg voor een leeftijdsbewust personeelsbeleid. Bied aangepaste werktijden, werkomstandigheden, taken of functies aan. Stimuleer ouderen om hun kennis en ervaring over te dragen aan jongere collega's. Bied mogelijkheden aan om langer door te werken na de AOW-leeftijd. 
  
  
• Mensen met een migratieachtergrond
  Zorg voor een inclusieve en diverse organisatiecultuur. Bied taalondersteuning, interculturele training of mentoring aan. Stimuleer mensen met een migratieachtergrond om hun talenten te benutten en hun netwerk uit te breiden. 
  - Mensen met een arbeidsbeperking: zorg voor een toegankelijke en veilige werkomgeving. Bied aangepaste werktijden, werkomstandigheden, taken of functies aan. Stimuleer mensen met een arbeidsbeperking om hun mogelijkheden te ontdekken en te vergroten.

Mogelijk maken van langer doorwerken na de AOW-leeftijd

Een andere manier om in te spelen op de vergrijzing is om langer doorwerken na de AOW-leeftijd mogelijk te maken. Dit betekent dat je mensen die willen of moeten doorwerken na hun pensioenleeftijd faciliteert en ondersteunt. Dit kun je doen door te zorgen voor:

• Een leeftijdsbewust personeelsbeleid
  Houd rekening met de wensen, behoeften en mogelijkheden van je oudere medewerkers. Bied ze een passend arbeidscontract aan, bijvoorbeeld een flexibel of tijdelijk contract. Bied ze een passende beloning aan, bijvoorbeeld een loon dat aansluit bij hun ervaring, kennis en prestaties. Bied ze een passende bescherming aan, bijvoorbeeld een goede verzekering, pensioenopbouw en ontslagbescherming.
  
  
• Aangepaste werktijden, werkomstandigheden, taken of functies
  Houd rekening met de fysieke en mentale gezondheid van je oudere medewerkers. Bied ze de mogelijkheid om hun werktijden, werkomstandigheden, taken of functies aan te passen aan hun wensen en behoeften. Bied ze de mogelijkheid om minder uren te werken, thuis te werken, andere taken te doen of van functie te veranderen.
  
  
• Mogelijkheden om kennis en ervaring over te dragen
  Houd rekening met de waarde en het belang van de kennis en ervaring van je oudere medewerkers. Bied ze de mogelijkheid om hun kennis en ervaring over te dragen aan jongere collega’s, de mogelijkheid om een coachende, adviserende of begeleidende rol te vervullen en/of om deel te nemen aan projecten, werkgroepen of netwerken.

Verhoog de arbeidsproductiviteit door werk anders te organiseren

Dit betekent dat je meer doet met minder mensen, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit of de klanttevredenheid. Je kunt dit doen door meer gebruik te maken van:

• Moderne technologie
  Maak gebruik van digitale middelen om je werkprocessen te verbeteren, te versnellen of te automatiseren. Zet moderne technologie in, zoals artificiële intelligentie, robotica, big data, cloud computing, etc. Maak gebruik van online platforms om je diensten of producten aan te bieden, te promoten of te verkopen. 
  
  
• Efficiënte processen
  Maak gebruik van lean methoden om je werkprocessen te optimaliseren, te vereenvoudigen of te standaardiseren. Pas agile methoden toe om je werkprocessen flexibel, adaptief en klantgericht te maken. Of maak gebruik van scrum methoden om je werkprocessen in kleine teams, korte cycli en concrete resultaten op te delen. 
  
  
• Goede communicatie
  Maak gebruik van effectieve communicatiemiddelen om je informatie uit te wisselen, af te stemmen of feedback te geven. En maak gebruik van sociale media om je zichtbaarheid, bereikbaarheid of reputatie te vergroten. 
  
  
• Samenwerking
  Maak gebruik van coöperatieve werkvormen om je kennis, ervaring of ideeën te delen, te combineren of te verrijken. Pas co-creatie, co-design of co-innovatie toe om samen met je klanten, leveranciers of partners nieuwe oplossingen of producten te ontwikkelen. 

Faciliteer (tijdelijk) deeltijdwerken of hybride werken

Hierbij bied je de mogelijkheid biedt minder uren per week of per dag te werken, of om een combinatie van thuiswerken en kantoorwerken te maken. Je kunt dit doen door te zorgen voor:

• Flexibele werktijden
  Geef je medewerkers de vrijheid om zelf hun werktijden in te delen, binnen bepaalde grenzen of afspraken. Geef ze de vrijheid om zelf hun begin- en eindtijd te bepalen, hun pauzes in te plannen of hun uren over de week of de maand te spreiden.
  
  
• Thuiswerkmogelijkheden
  Bied de mogelijkheid om (een deel van) het werk thuis uit te voeren, als dat kan en mag. Geef je medewerkers de nodige middelen en ondersteuning om thuis goed en veilig te kunnen werken, zoals een laptop, een internetverbinding, een ergonomische stoel of een headset.
  
  
• Kinderopvang of ouderschapsverlof
  Geef je medewerkers de mogelijkheid om hun werk te combineren met de zorg voor hun kinderen, als dat nodig is. Bied kinderopvang aan op of in de buurt van de werkplek, of vergoed de kosten ervan. Bied ouderschapsverlof aan voor een bepaalde periode, of geef de mogelijkheid om het verlof flexibel op te nemen.
  
  
• Maatwerk in arbeidsvoorwaarden
  Geef de mogelijkheid aan je medewerkers om hun arbeidsvoorwaarden aan te passen aan hun persoonlijke situatie, wensen of behoeften. Bied een persoonlijk budget aan dat ze kunnen besteden aan bijvoorbeeld scholing, mobiliteit, pensioen of zorg. Of bied een keuzemenu aan waaruit ze kunnen kiezen uit verschillende opties, zoals meer of minder salaris, vakantiedagen, pensioenbijdrage, etc.

Bewust omgaan met diverse generaties

Houd rekening met de verschillen en overeenkomsten tussen de verschillende leeftijdsgroepen die samenwerken in je organisatie door te zorgen voor:

• Een inclusieve en diverse organisatiecultuur
  Een organisatiecultuur waarin iedereen zich geaccepteerd en gewaardeerd voelt, ongeacht zijn of haar leeftijd. Zorg voor een goede communicatie en samenwerking tussen de verschillende generaties. En zorg voor een eerlijke verdeling van taken, verantwoordelijkheden en kansen.
  
  
• Interculturele training of mentoring
  Een goede voorbereiding en begeleiding van je medewerkers die te maken krijgen met culturele verschillen, bijvoorbeeld door migratie, internationalisering of globalisering. Zorg voor interculturele scholing om je medewerkers inzicht te geven in hun eigen cultuur en die van anderen. Bied mentoring aan om je medewerkers te ondersteunen bij hun integratie, aanpassing of ontwikkeling.
  
  
• Bewustwording van de verschillende behoeften, wensen en verwachtingen
  Een goede kennis en begrip van de verschillende generaties die in je organisatie werken. Zorg voor een goede afstemming van je beleid, strategie en doelstellingen op de verschillende generaties. En zorg voor een goede aansluiting van je diensten of producten op de verschillende generaties.

Hoe speelt jouw organisatie in op de demografische veranderingen op de arbeidsmarkt?